‘Wees jezelf’. ‘Jij bent goed zoals je bent’. ‘Doe wat bij je past!’ Je wordt ermee doodgegooid tegenwoordig, in allerlei variaties. Ook hier op Miss Deadline vrees ik. Het is dan ook een uitstekend – en eeuwenoud – advies. Wat helaas niet wil zeggen dat het ook makkelijk is uit te voeren. De vraag ‘Wie ben ik?’ vind ik zelf de lastigste vraag die er is, ik heb er nog steeds niet echt een goed antwoord op. Veel makkelijker is het om te weten wie je zou willen zijn. We dromen en wensen. Fantaseren over hoe onze toekomst eruit ziet en welke fantastische dingen we dan gedaan of bereikt hebben. Herinneren ons het verleden; blije en verdrietige momenten, gênante gebeurtenissen en een stroom gedachten en gevoelens. Hoe we op ons zelf terugkijken en vooruitblikken vormt ons zelfbeeld. Maar is het beeld dat we van onszelf hebben wel altijd zo realistisch?

Met die vraag bedoel ik niet of je zelfbeeld klopt met hoe andere mensen jou zien. Of dat je misschien te negatief of juist te positief over jezelf denkt. Nee, mijn vraag is of jouw zelfbeeld weerspiegelt wie jij bent en niet wie je stiekem hoopt te zijn.

Door het lezen van The Happiness Project van mijn favoriete geluks-auteur Gretchen Rubin ben ik er namelijk achter dat ik die twee zaken jarenlang met elkaar heb verward. En ik heb zo het vermoeden dat ik daar echt niet de enige in ben.

Wens-‘ik’ of wees-‘ik’?

In The Happiness Project gaat Gretchen Rubin systematisch op zoek naar wat haar gelukkiger maakt. Elke maand kiest ze een onderdeel van haar leven uit om aan te werken –  werk, gezinsleven, ontspanning, financïen – en bedenkt ze manieren om haar gewoonten, gedachten en gedragingen te verbeteren. Haar doel is niet om eindelijk gelukkig te worden, maar om beter te beseffen en waarderen dat ze al heel veel heeft om gelukkig mee te zijn en dat dan ook te voelen. Een van de dingen die ze daarvoor doet is het opstellen van haar Twelve Commandments (geboden); leef’regels’ die ervoor moeten zorgen dat het makkelijker wordt om zich aan haar goede voornemens te houden. Haar eerste gebod is: ‘Be Gretchen’ (‘Wees Gretchen’).

Zelfbeeldverloochening

Jezelf (kunnen) zijn is de ultieme vorm van geluk, stelt Rubin in haar boek. Meteen bekent ze ook dat ze het nog best vaak lastig vindt om trouw te blijven aan wie ze is – zoals zovelen van ons denk ik. En ze heeft ook wel een idee hoe dat komt: je kunt kiezen wat je doet, maar niet wat je leuk/interessant/mooi vindt om te doen. Het gekke is, vaak vinden we onze eigen voorkeuren, talenten en eigenschappen minderwaardig aan die van anderen. We willen liever net zo zijn als anderen dan zijn zoals we werkelijk zijn. Soms willen we dat zelfs zo graag, dat het ons zelfbeeld vervormt! Of, zoals Gretchen Rubin het uitlegt:

“I have an idea of who I wish I were, and that obscures my understanding of who I actually am.”

(vertaling: “Ik heb een idee over hoe ik zou willen zijn en dat idee versluiert mijn inzicht in wie ik werkelijk ben.”)

Wie doet weleens niet alsof je van bepaalde activiteiten geniet terwijl je die dingen helemaal niet echt leuk vindt of dat bepaalde onderwerpen je interesseren wanneer het tegendeel het geval is? Heel normaal. Maar al die tijd die je verspilt aan dingen die niet echt bij je passen, gaat af van de tijd die je kunt besteden aan je werkelijke interesses en verlangens. Zonde!

Zelfbeeld vs. onsbeeld

Waarom doen we dat dan in hemelsnaam? Ik denk dat het heel simpel is: om erbij te horen. Denk maar terug aan de pubertijd en de middelbare school. De kleren, de muziek, de schoolspullen, de dingen die je deed (of vooral niet deed) – het was toch vooral belangrijk dat het allemaal net zo was als bij de rest, anders viel je buiten de boot! Nu is dat in die periode van je leven niet meer dan normaal en wellicht zelfs nodig om een eigen persoonlijkheid, een zelfbeeld, te ontwikkelen. Maar het idee is dat je dus uiteindelijk ontdekt wie jij bent en wat bij jou past. Nu laat Rubin zien dat we tientallen jaren later nog steeds bezig zijn met indruk maken en erbij horen in plaats van lekker helemaal ons eigenste zelf te zijn!

Zelfbeeldhouwen

Wat gaan we daar nu aan doen? Hoe kom je erachter wat echt bij jou past? (De vraag hoe je de angst om er niet bij te horen loslaat, bewaar ik even voor een andere keer). Je zou zeggen, maak gewoon een lijstje van de dingen die je leuk vindt om te doen (of zou doen als niemand kijkt!), dingen die je makkelijk afgaan en dingen die je als vanzelf doet/zegt/denkt. Zonder filter, zonder erover na te denken. Dat zijn de interesses, talenten en overtuigingen die echt uit jezelf komen en die niet vervormd zijn door wensen en fantasieën of de behoefte om erbij te horen.

Voor een groot deel ja, maar het is niet het volledige antwoord denk ik.

Als ik ‘leuk’ als maatstaf zou gebruiken zou er niet veel meer van mijn leven terecht komen namelijk. Sporten, huishouden doen, opruimen, eten koken (vs. pizza opwarmen) vind ik allemaal hartstikke stom. Dus ik zou kunnen zeggen, past niet bij mij, doe ik niet meer!! Ik ben zo tof geweest om die theorie voor jullie te testen en ik kan onomstotelijk concluderen: word je niet gelukkig van. Als ik die stomme dingen wél doe, voel ik me naderhand veel beter dan dat ik leuk op de bank ben blijven hangen met m’n diepvriespizza tussen de vuile vaat, vieze was en wolken stof. Jezelf zijn is dus niet hetzelfde als ‘doe wat je wil en schijt aan alles’. Je mag ook best idealen hebben om naartoe te werken. Als je bijvoorbeeld zou willen dat je niet zo’n lui egoïstisch kreng was, dan zeg ik: ga er vooral voor!

Waarden en waardigheid

Ontdekken wie je echt bent gaat verder dan uitvinden wat je leuk vindt op het moment dat het beeld dat anderen van je hebben er niet meer toe doet. Het gaat om het bepalen van je waarden  – wat voor mens wil je zijn, wat vind je belangrijk in het leven –  en het ontstijgen van gevoelens van minderwaardigheid. Het gaat erom je te beseffen welke onderliggende overtuigingen er de oorzaak van zijn dat je niet wil zijn wie je werkelijk bent. Vaak heeft het te maken met onzekerheid, je niet goed genoeg voelen. Je eigen eigenschappen en kwaliteiten beschouw je dan als minder waard dan de talenten en interesses van anderen. En om erbij te horen, om ook mee te tellen, streef je ernaar die talenten en interesses je ook eigen te maken. Óf, je zet je er juist tegen af:

Zo heb ik als kind ooit bedacht dat ik een stoere tomboy ben. Geen getut met poppen, make-up en pony’s voor mij maar met een aardappelschilmesje speren snijden van takken die ik vond. Holen en forten bouwen in de bosjes. Elke zaterdag zat ik bij mijn oma in de boom, met een kleurboek en een bord spinazie. Die dingen vond ik ook echt leuk, maar er zat ook nog iets anders achter: ik wilde geen meisjes-meisje zijn want meisjes waren stom. Vooral de meisjes bij mij in de klas. Die waren mooier, leuker en populairder dan ik en wisten alles van mode en New Kids On The Block. Ik hoorde er niet echt bij. Nou, dan wil ik dat ook helemaal niet! Toen ik tot overmaat van ramp ook nog ongesteld werd en borsten kreeg, kon dat meisjesgedoe me helemaal gestolen worden. Wat een ongein!

Van tomboy naar haakmuts

Tot mijn spijt moest ik echter onder ogen zien dat ik helemaal niet zo stoer en zo jongensachtig ben als ik zou willen. Langzamerhand vind ik dat steeds een beetje minder erg, want jongens, wat een vrijheid! Het leven wordt er zo veel leuker van als je ophoudt met doen alsof! Ik vind nog steeds – eens per maand – dat als vrouw geboren worden een behoorlijke rotstreek is van de natuur, maar die borsten heb ik wel kunnen accepteren nu. Mode en make-up gaan nog steeds mijn verstand te boven maar ik hoef gelukkig niet meer te doen alsof ik autoracen, vechten, voetbal of bier drinken ook maar enigszins interessant vind. Ik kan nu naar hartenlust staan gillen om Robbie Williams of op de bank zitten haken (tuttig!!) tot ik er een tennisarm van krijg.

[Side-note: ja, ik weet dat ik hier gigantisch aan gender-stereotypering doe. Ik stel het hier wat gechargeerd om een duidelijk voorbeeld te geven van wat ik bedoel.]

Ook dwing ik mezelf niet langer om Nederlandse literaire romans en poëzie te lezen alleen maar omdat ik neerlandicus ben. Ik heb zoveel meer plezier van feelgoodromans en de huis-tuin-en-keuken-bestsellers! Tot dusver heb ik ook niet het idee dat mijn IQ erdoor achteruit gegaan is. Ik hou niet van kunst, snap niks van ballet, luister nooit naar de radio (maar wel 24/7 naar de audioboeken van Harry Potter), loop als eeuwige student nog altijd met een Dakine-rugzak om in plaats van een hippe handtas en draag een ouderwets hemd onder mijn trui.

Ik voel me er goed bij en ik zie nu, dat ik als mezelf een veel leuker mens ben!

Hoe zit je met jouw zelfbeeld? Zie (en accepteer!) jij jezelf zoals je bent, of is er nog veel te wensen over? 😉