Dag lieve lezer, hoe gaat het met je? Nee echt, hoe voel je je op dit moment? Vaak als ons zoiets gevraagd wordt, geven we de sociaal wenselijke antwoorden ‘goed hoor’, ‘druk druk druk’ of (als je uit het Noorden komt) ‘kon slechter’. Prima antwoorden, zeker in die gevallen waarin de vraag niet meer dan beleefdheid is. Hoezeer ik ook voorstander ben van openheid en echtheid, ik ga ook niet midden op straat aan een vage kennis mijn zielenroerselen oplepelen. Op een feestje zijn er veel betere koetjes en kalfjes om over te keuvelen en soms kan het ook gewoon verstandig zijn om niet alles te delen. Maar als je moeder het aan je vraagt, of je beste vriendin – wat is dan je antwoord? Vraag je het ook wel eens aan jezelf? En zo ja, weet je eigenlijk wel hoe je je echt voelt? Waarom is dat belangrijk?

Mindfulness les 2: how you doin’?

Ja, ik ging dus terug naar de mindfulnesscursus. Wie mijn blog Mindfulness – les 1 heeft gelezen, weet dat mijn eerste ervaring met de training allesbehalve prettig was. Confronterend juist, ongemakkelijk en frustrerend. Ik voelde enorme weerstand en ging met hoofdpijn en een flinke dosis twijfel naar huis. Sommige lezers vroegen zich af wat dat ik hemelsnaam voor prutcursus was en waarom ik niet meteen was weggelopen. Nu, behalve dat ik dat nooit zo durven – weglopen -, wist ik dat er objectief gezien niet zoveel mis was met de training. Ergens voelde ik wel dat er voor mij veel te leren viel, al was het dan niet op de rustgevende manier die ik had verwacht…

Wat ik in mijn vorige blog heb geprobeerd uit te leggen, wat dat de de training niet zo’n heftig effect op mij zou hebben gehad als ik daar zelf niet de aanleiding toe gaf. (Deze wijsheid komt niet van mezelf hoor, dit ben ik gaandeweg gaan ontdekken met hulp van mijn trainers en mijn persoonlijke mentor.) De ergernis die ik tijdens de mindfulnesstraining én tijdens de oefeningen thuis voelde, hadden niet zozeer wat met de cursus te maken en maar des te meer met mijzelf. De twijfel en boosheid zaten allang in mij. De mindfulnessoefeningen waren niet de oorzaak, ze zorgden er alleen voor dat het verborgene zich toont en naar de oppervlakte komt. Dat is wat mindfulness doet: het laat zien wat er (in jou) is.

Praktijkvoorbeeld: de fiets-furie

Een voorbeeld uit mijn dagelijks leven:

Elke ochtend op weg naar mijn werk moet ik een paar kruispunten oversteken waar ook honderden studenten overheen crossen op weg naar de uni. En elke ochtend zijn er wel een paar studenten die zich zo gedragen dat ik bloedvergietend boos wordt. Als zo’n sjap op zo’n oranje swap-krot me eerst links inhaalt bijvoorbeeld, om dan vlak voor mijn neus toch naar rechts te klappen, uiteraard zonder hand uit te steken of ook maar op of om te kijken. Ik roep dan keihard: WELJA!!! (Echt, je wil mij niet tegenkomen in het verkeer) en fiets met het stoom uit mijn oren door. Drie straten verder ben ik nog steeds furieus en staat het zweet me op de bovenlip van het stampen op de trappers.

Waarom reageer ik zoooooooo boos? Ja, die student was fout en dat is ergerlijk, maar zo erg dat je jezelf een hartverzakking moet fietsen? Dergelijke verkeersvoorvallen prikkelen een boosheid die allang klaarligt in mij. Een boosheid die bestaat uit honderden keren dat ik me niet gezien en onbelangrijk voelde. Een boosheid klaar om op te springen en het op een brullen te zetten. Alleen is dat natuurlijk niet netjes en dus slik ik mijn boosheid in, stoom in stilte verder op mijn fiets tot ik de volgende swap-krot-klojo tegenkom. En zo gaat het eeuwig door … totdat je je bewust wordt van wat er in jou gebeurt en je andere keuzes gaat maken. (Spoiler: zover ben ik nog niet)

Mindfulness: emoties, spanningen en gedachten opmerken

Met mindfulness zoek je die sluimerende spanningen, emoties en gedachten op. Je legt ze bloot, schijnt er licht op, bekijkt ze van een afstand, zodat ze op den duur aan kracht gaan inboeten en jij weer zelf de touwtjes in handen hebt. Dat is niet makkelijk, vaak zelfs heel ongemakkelijk, en vergt veel oefening. Opmerkzaamheid is als een spier die je moet trainen. De geest is een onwillige leerling en schiet graag alle kanten op. Vandaar dat we de week ervoor de opdracht hadden gekregen elke dag te oefenen; een 40-minuten durende bodyscan (eerlijk: ik heb geen enkele keer de 40 minuten volgemaakt, bizar moeilijk) en gedurende de dag tijdens dagelijkse bezigheden proberen op je ademhaling te letten. Allemaal om van opmerkzaamheid een gewoonte te maken waardoor het steeds minder moeite zal kosten om je bewust te zijn van hoe het echt met je gaat en je niet aldoor op de automatische piloot leeft.

Mindfulnessoefening: het weerbericht

Zo begonnen we de tweede les met een weerbericht. Een rondje waarin we één voor één moesten vertellen hoe we ons op dat moment voelden. Daarvoor mochten we alleen metaforen gebruiken die met het weer te maken hebben; welk weertype associeerden we met ons gevoel op dat moment?

Klinkt een beetje suf, maar bleek toch een aangrijpende oefening om met z’n allen te doen. Ik volgde mijn mindfulnesstraining namelijk via een ggz-instelling. De meeste deelnemers, waaronder ikzelf, hadden dan ook een verleden van psychische klachten. Depressie, angststoornis, burn-out, noem maar op.

De weerberichten die volgden gingen dan ook vooral over donkere wolkpartijen, regenbuien, veel wind en kou. Ik werd er niet vrolijk van. Het besef dat al die mensen om me heen verdriet en pijn met zich meeslepen, vond ik schokkend en verdrietig. Ik was niet de enige die geëmotioneerd raakte en we zaten elkaar even stil aan te kijken. We kenden elkaar nog steeds niet en toch ook weer wel…

Het doel van de oefening was echter om op een andere manier naar gevoelens te kijken. Wanneer je op de gebruikelijke manier vertelt hoe je je voelt – bang, boos, verdrietig, blij – gaat de aandacht vervolgens al gauw naar waarom je je zo voelt. Je gaat nadenken over wat er gebeurd of gezegd is, wat je graag anders zou willen en wat je doet om je gevoel te beïnvloeden.

Met het ‘trucje’ van het weerbericht – de ongebruikelijke omschrijving van gevoelens die afstand creëert – zet je een stap terug en blijf je daar even. Hoe voel ik me, hoe ziet dat eruit? Meer niet. Je hoeft er niets aan te veranderen, je hoeft niets te analyseren of te verklaren, alleen maar opmerken.

Mindfulness: de baas over je eigen weersomstandigheden

Daarmee wil de mindfulnessfilosofie niet suggereren dat je je maar moet neerleggen bij alles wat je voelt. De weerbericht-oefening gaat over de eerste en belangrijkste stap van mindfulness: opmerkzaamheid. Opmerken wat je voelt, zónder volledig op te gaan in die gevoelens en zonder een oordeel te hebben over die gevoelens (of op z’n minst bewust te zijn van de oordelen die je hebt).

De afgelopen week was voor mij bijvoorbeeld bijzonder stressvol en emotioneel, daarbij was ik eigenlijk ook nog een beetje ziek. Er speelden vooral leuke dingen  – die kunnen net zo goed voor spanning zorgen overigens – maar er waren ook gebeurtenissen die me boos en onzeker maakten. In die warboel van gevoelens laat ik me makkelijk meeslepen. Dan krijg ik het gevoel alsof ik slechts een speelbal ben van wat mij overkomt en hoe ik me daarbij voel. Ik ga troep eten, sport niet, ga te laat slapen én slaap te veel. Ik kan niet anders… Dat is natuurlijk niet echt zo, maar zo voelt het. Mijn emoties hebben me in hun greep en ik voel me machteloos.

Mindfulness helpt me om de rollen weer om te draaien zodat de emoties niet langer de baas kunnen spelen. Dat is niet makkelijk, zeker niet als het om zulke oude ingesleten patronen gaat. Mindfulness is dus geen wondermiddel waarop je van de een op de andere dag stress- en dramavrij door het leven gaat. Het is oefenen, oefenen, oefenen. Om te beginnen met opmerkzaamheid en een simpel weerbericht…

Hoe is het weer bij jou vandaag?