Het had nogal wat voeten in de aarde – een veel te lang durend intakegesprek, een waslijst aan vragen op de computer, en half jaar op de wachtlijst, en toen nog wat langer, een kennismakingsgesprek, nog meer bureaucratische rompslomp en aansprakelijkheidsgeneuzel, gepuzzel op werk met mijn uren – maar in oktober vorig jaar was het dan zover. Ik mocht de cursus Mindfulness gaan volgen die ik al zo lang wilde doen en die mij door mijn psychiater was aangeraden. Niet zomaar ergens, maar bij een ggz-instelling waar ze dus naast medicijnen ook groene smoothies en meditatie voorschrijven voor depressie, angst of een burn-out. Na zo lang wachten, zag ik een beetje op tegen de eerste trainingsochtend. Al dat gedoe vooraf had mijn enthousiasme gedempt. Zou het al die moeite waard zijn? Zou ik wat aan de training hebben?

Les 1: Donder op met die rozijnen!

In de ruimte liggen zachte matjes met daarop fleecedekens en kussens. Sommige mensen zitten geknield op kleine houten bankjes, anderen op een stevig kussen of in kleermakerszit op de grond. Allemaal hebben we warme truien en dikke sokken aan want het wordt een lange ochtend; een mindfulness-sessie duurt 2,5 uur. Ik kijk de kring rond. Zo’n tien anderen volgen net als ik deze training en allemaal hebben we, om een mooi verhul-woord te gebruiken, ‘bagage’. Bij het voorstelrondje mag iedereen vertellen wat ze hopen te leren op de cursus: stuk voor stuk snakken we naar rust in ons hoofd en verlossing van al die gevoelens en gedachten die ons zo in hun greep houden.

De ochtend begint rommelig en warrig. Vind ik. De vrouw naast me snapt niet eens hoe ze van een A4-tje een naambordje moet vouwen. Hebben de trainers zich eigenlijk wel voorbereid? Ze zitten elkaar telkens vragend aan te kijken en dan gebeurt er se-con-den-lang niets, zitten we daar maar een beetje. Weinig uitleg of theorie, we gaan van de ene naar de andere ademhalingsoefening. Wie verzint het ook om een mindfulnessruimte in te richten náást de voordeur en de parkeerplaats. Ik word horendol van die deur die steeds opnieuw dichtdreunt en mensen die veel te hard praten. Zo kan ik me toch helemaal niet op mijn meditatie concentreren!

Een handje vol aandacht

Mijn irritatie en frustratie gieren door mijn lijf. Wat is dit stom zeg! De cursisten zijn stom, de trainers zijn stom, de ruimte is stom, alles is stom! Als ze straks aan komen zetten met een bakje rozijnen – een mindfulnessoefening waar ik al eens over gehoord heb, maar zo cliché zullen ze toch niet zijn? – loop ik weg, beloof ik mezelf. Dan pakt een van de trainsters een tupperware-bakje uit de vensterbank…. NEEEEEEEEEE!

Ik blijf zitten. Ik accepteer de mij uitgereikte rozijn. Tergend lang kijken we naar de rozijn op onze handpalm. Voelen we aan de rozijn met onze vingers. Ruiken aan de rozijn. Luisteren (?!?!?!?!?) naar de rozijn. Om ‘m dan eindelijk in onze mond te stoppen en, weer tergend langzaam, te proeven. Getverdemme.

Na de oefening vertelt iedereen lyrisch hoezeer ze die rozijn zijn gaan waarderen. Die geur, die smaak! Ik kon alleen maar walgen van dat verschrompelde ding. Iedereen moet lachen als ik vertel dat ik me net had voorgenomen om weg te lopen als ze met rozijnen aan zouden komen zetten. “Maar je bleef toch zitten”, merkt een van de trainsters op. Ja natuurlijk, ik ben goed opgevoed hoor! Ze kijkt me even veelbetekenend aan… maar ik snap er niks van. “De volgende oefening is de bodyscan”, gaat ze verder.

Bodyscan

De bodyscan, ook wel de liggende meditatie, is een andere bekende mindfulnessoefening. Daarvoor zijn dus die matjes en dekens. Als iedereen eind-e-lijk ligt, begint de trainster met praten. Zonder uit te leggen wat nu precies de bedoeling is en na weer een heleboel ge-adem, zegt ze dat we met onze aandacht naar onze linkervoet moeten gaan. “Wees even helemaal aanwezig in je linkervoet. Voel je voet.” Aanwezig in je voet? Wat, hè, hoe?! Ik snap er niks van, wat bedoelt ze nou! Ondertussen blijven mensen buiten de ruimte maar met de deur slaan. Bloedirritant. Naast me begint iemand te snurken. Kan iemand die gast alsjeblieft een por geven! Nu zijn we bij de rechtervoet, maar ik snap nog steeds niet wat we precies moeten doen. Ja ik voel wel wat, mijn tenen zijn koud, maar wat dan nog? Wat moet ik daarmee??

Automatische piloot

Wat is mindfulness? Dat is niet heel eenvoudig kort samen te vatten, maar als ik het toch moet proberen: mindfulness is het oefenen van opmerkzaamheid of doelbewuste aandacht. Zónder oordeel, komt er dan nog bij. Ik vraag me af of dat laatste echt mogelijk is, volgens mij hebben we altijd meteen een oordeel. Ik in ieder geval wel hoor. Wat in ieder geval wel kan, is die oordelen opmerken en je afvragen; klopt dat wel en helpt het ook, dat oordeel?

Mensen leven een groot deel van hun leven op de automatische piloot. Maar goed ook, anders kwamen we nergens. Stel je voor dat je bij elke afzonderlijke handeling moest nadenken! Hoe lang zou het dan wel niet duren om een berichtje te typen op je telefoon, koffie te zetten of je aan te kleden? Maar in die automatische stand hebben we onszelf ook een heleboel gewoonten, gedragingen en denkpatronen aangeleerd die ons niet helpen. Jezelf volproppen voor de tv, ook al heb je allang genoeg gehad, is een bekend voorbeeld. Vloeken en tieren achter het stuur op medeweggebruikers (die jou niet eens kunnen horen), ook zoiets. Nu schrijft de mindfulnessfilosofie niet voor dat je je nooit meer gedachteloos mag uitleven op een zak chips, of dat het slecht is om je op te winden in de auto. Het zou alleen mooi zijn als we onszelf de keuze konden gunnen: geven we ons over aan de automatische piloot of houden we – in dit geval – het heft in handen?

Mindfulness is:

Mindfulness is die ene seconde vóór je reageert zoals je altijd zou doen en waarop je kan bedenken of er nog een andere mogelijkheid is die je deze keer wel/niet zal kiezen.

Opmerkzaamheid

Terug naar de bodyscan. In deze oefening gaat het er dus niet eens zozeer om wat je precies allemaal voelt. Het is zelfs niet het doel van de oefening om te ontspannen, al is het wel fijn als dat gebeurt natuurlijk. De bodyscan is in de eerste plaats een oefening in opmerkzaamheid. Of, zoals de trainster aan het slot van de eerste les mij uitlegde: de bodyscan laat zien wat er al is in je dagelijks leven. Al die onrust, frustratie, weerstand, boosheid, de drang om te begrijpen… al die gevoelens en gedachten die omhoog stormden terwijl ik op dat matje lag, kwamen niet van buiten, maar zaten al in mij, wachtend op een goed moment om te gaan razen.

De truc is dit alles op te merken. Lichtjes opmerken, niet meer en niet minder. Je hoeft er niets mee (en dat is voor mij nog de allergrootste uitdaging). Door op te merken, creëer je afstand. ‘Ik ben onrustig of ik voel me gefrustreerd’ wordt dan ‘Er is onrust/frustratie in mij’. Een woordspelletje waar ik nog een beetje jeuk van krijg, maar het klopt wel. Je vereenzelvigt jezelf niet meer met die gevoelens en gedachten, je valt er niet meer mee samen. De gevoelens en gedachten die je eerst nog overweldigden, kunnen nu als vanzelf wegebben. Zonder gevecht.

Oefenen

Die diep ingesleten patronen aanpakken vergt wel oefening en dus kregen we huiswerk mee. Gelukkig hoefden we geen rozijnen te eten, maar we kregen wel de opdracht om dagelijkse handelingen met aandacht te doen – ik koos ervoor mijn katjes vanaf nu de volle aandacht te geven en niet langer aaien met appen te combineren – en elke dag een bodyscan van 40 minuten.

Van alles wat ik verwachtte van mijn eerste les mindfulnesstraining, dit was het niet. Ik ging doodop, misselijk en overprikkeld naar huis en dook daar rechtstreeks mijn bed in. De frustratie ebde nog een poos na en ik twijfelde enorm of deze cursus wel een goed idee was. Waar was ik aan begonnen?! Niettemin moest ik toegeven dat ik al wel heel veel geleerd had en nieuwe inzichten had gekregen in mijzelf. Al kon ik daar op dat moment niet echt blij mee zijn….

Hoe verging het me op de rest van de cursus? Ben ik überhaupt naar de tweede bijeenkomst gegaan? En is het me gelukt om elke dag 40 minuten ‘aanwezig te zijn’ in mijn lijf, van mijn voeten tot m’n hoofd? Dat, en meer lees je een volgende keer op Miss Deadline!